آفتی به نام فقیرنویسی
عطر و تن: اسماعیل همتی، نویسنده و پژوهشگر ادبیات كودك و نوجوان می گوید: متأسفانه بعضی از نویسندگان، خصوصاً نویسندگان ادبیات كودك و نوجوان، كمترین مطالعه را داشته و از ادبیات جهان و تنوع آن كم اطلاع هستند، بنا بر این فقیر می نویسند و امروز فقیرنویسیِ نویسندگان ادبیات كودك و نوجوان یكی از تهدیدهای مهم پیش روی ادبیات این حوزه در كشور است.
اسماعیل همتی زاده ۱۳۳۴، تا كنون بیشتر از ۵۰ اثر شامل نمایشنامه، شعر و آثار پژوهشی و آموزشی، در زمینه شاهنامه، ادبیات كهن و ادبیات كودك و نوجوان تألیف و منتشر نموده است. شرح گفت وگوی ایسنا با او به دنبال می آید.
وضعیت ادبیات كودك و نوجوان ما چطور است؟
با توجه به این كه تیراژ كتاب به سبب گرانی كاغذ پایین آمده، خوشبختانه ادبیات حوزه كودك و نوجوان در وضعیت مطلوبی قرار دارد و با توجه به این كه روزبه روز شاهد كاهش خوانندگان كتاب در كشور هستیم، وضعیت ادبیات كودك و نوجوان در قیاس با ادبیات این حوزه در كشورهای دیگر خوب است. ضمن این كه خوشبختانه ادبیات كودك در 10 سال قبل كاربردی هم شده و از حالت سرگرمی درآمده است.
كاربردها و مشخصه های ادبیات كودك و نوجوان چیست؟
به طوركلی برای ادبیات كودك سه كاربرد تعریف شده كه شامل سرگرمی، آموزش و خلاقیت برانگیزی است، درصورتی كه كتاب های بزرگسال می تواند فاقد این سه خاصیت باشد. از نظر تكنیكی هم ادبیات كودك باید سه مشخصه آشكار داشته باشد كه شامل جملات كوتاه، زبان ساده و معیار و زبان توصیفی و تصویری بیان مطالب است. وظیفه ادبیات، پرورش ذهن و درك انواع اطلاعات از آن اثر است؛ همان وظیفه ای كه آثار ادبی بزرگان ما با وجود این كه چند سده از خلق آن گذشته، به خوبی از عهده اش برآمده اند.
ادبیات كودك و نوجوان ما نسبت به دهه های گذشته پیشرفت كرده یا پسرفت؟
نسبت به دهه های قبل پیشرفت قابل توجهی داشته و مهم ترین پیشرفت آن، گوناگون شدن این حوزه از ادبیات است؛ اگر بعضی از دهه ۶۰ بعنوان دوره طلایی ادبیات كودك یاد می كنند دلیلهای دیگری دارد. دهه ۶۰ دورانی بود كه تمام بچه های علاقه مند آغاز به نوشتن در این عرصه و به صورتی آغاز به آزمودن خود كردند و عاملی كه موجب شد نوشته های شان از موفقیت و استقبال شایان توجهی برخوردار باشد، رقابت نویسندگان بود. از طرفی تولیدكننده كتاب كودك در آن دهه محدود بود و فعالیتی كه كانون پرورش فكری كودكان با آن پیشینه انجام می داد به چشم می آمد، اما امروز تولیدكننده محتوای ادبیات حوزه كودك و نوجوان بسیار زیاد شده و آن هایی كه در دهه ۶۰ درخشیدند، بعضاً افول كرده اند. دلیل افول شان هم این است كه این افراد برای تولید وابسته به دولت و نشر دولتی شدند و در نهایت به ناشران رانتی مبدل شدند. از طرفی دیدند كه هر چه می نویسند چاپ می شود و به این شكل از خلاقیت فاصله گرفتند.
چرا اثر ترجمه شده برای مخاطب جذاب تر است؟
طبیعی است، مخاطب می تواند آثاری از صد كشور را انتخاب نماید در صورتیكه ادبیات خودش فقط از یك كشور است. ما تنها كشوری هستیم كه در این عرصه برمبنای آزمون و خطا پیش می رویم؛ هنوز نمی توانیم از مضامین بنویسیم و هنوز در آموزش خیلی از مهارت ها به كودكان عرف اجازه نوشتن به ما را نمی دهد.
مشكلات پیش روی ادبیات كودك و نوجوان چیست؟
ادبیات حوزه كودك و نوجوان در كشور ما با چالش ها و تهدیدهای مختلفی روبه روست و یكی از این تهدیدها خودمحدودكنندگی است؛ ما جامعه ای هستیم كه به كودك احترام زیادی می گذاریم و برای او حرمت قائلیم، از طرف دیگر جامعه ای اخلاقی هستیم و برای فروش كتاب دست به هر سوژه و ترفندی نمی زنیم. همین امر موجب می شود در حوزه ادبیات كودك و نوجوان و انتخاب موضوعات كتاب برای ارائه به كودكان گرفتار افراط وتفریط شویم.
عامل دیگر كه بعنوان یك چالش و تهدید جدی در حوزه ادبیات كودك با آن مواجه هستیم بحث محدودیت در مضامین است و بخش اعظم این تقصیر نیز بر عهده نویسندگان است. متأسفانه بعضی از نویسندگان خصوصاً نویسندگان ادبیات حوزه كودك و نوجوان، كمترین مطالعه را داشته و از ادبیات جهان و تنوع آن كم اطلاع هستند، بنا بر این فقیر می نویسند. در واقع فقیرنویسیِ نویسندگان ادبیات حوزه كودك و نوجوان، یكی از چالش ها و تهدیدهای مهم پیش روی ادبیات این حوزه در كشور است.
وقتی نویسنده كتاب كودك كمترین اطلاعات را از سایر علوم در حوزه روانشناسی، تربیتی و... دارد، انتظار داریم كتابی كه او می نویسد چه محتوا و مفهومی را به كودك منتقل كند؟ همین امر موجب می شود نسل بی سوادی با اطلاعات سطحی تربیتی تربیت نماییم و تحویل جامعه بدهیم.
به عقیده بنده اگر اشكالی در حوزه ادبیات كودك و نوجوان وجود دارد، مقصر اصلی آن رسانه ها، انجمن های ادبی و نهادهای متولی در حوزه ادبیات كودك و نوجوان هستند كه هنوز پس از سالیان سال نتوانسته اند نویسندگان این حوزه را به خلاقیت در نوشتن فرابخوانند.
لازمه پرداختن به چه موضوعاتی را در ادبیات كودك و نوجوان كشور احساس می كنید؟
موضوعات لازم برای ادبیات حوزه كودك، ارزش سازی درباره اهمیت كار، حفظ محیط زیست، توجه به انرژی و بازیابی آن و... است. هم اكنون آموزش مهارت های ارتباطی و پیش گیری از لطمه هایی كه كودك با آن روبه روست در ادبیات ما مغفول مانده در صورتیكه این مباحث باید یكی از اولویت های مهم ادبیات كودك در عصر حاضر باشد. همانطور كه خیلی از كشورهای توسعه یافته به این موضوعات پرداخته اند، ما هم باید در ادبیات حوزه كودك به این مقولات بپردازیم تا كودك مان با كمترین لطمه ها و مشكلات در آینده مواجه شود. البته نحوه نوشتن و بیان این مطالب در چارچوب نوشته هم بسیار مهم می باشد و باید نویسنده فراگرفته باشد كه چگونه بنویسد تا بجای سود كردن زیان بار نشود.
در ارتباطات ضعیف هستیم و جای آثاری كه كودك را به ارتباطات و مدیریت ارتباطاتش دعوت كند در ادبیات مان بسیار خالی است.
ادبیات كودك و نوجوان كشور در چهار دهه گذشته چگونه بوده است؟
هم اكنون در ادبیات این حوزه فقیر هستیم؛ ضعیف در تیراژ و فقیر در اطلاعاتی كه نویسنده باید داشته باشد و این هر دو تبری بر ریشه ادبیات كودك و نوجوان شده است. برخی از نویسندگان به اشتباه برای كودك ساده نویسی می كنند و در واقع از ادبیات و وظایفش دور شده اند، بعضی دیگر نیز جنبه سرگرمی آنرا بر دیگر خاصیت هایی كه باید داشته باشد ارجحیت داده اند. برخی از نویسندگان حوزه كودك هم كه به نظر من همان استفاده كنندگان از رانت برای چاپ كتاب شان بودند، هرچه نوشتند چاپ شد و این كار به شیوع ساده پسندی و مخدوش شدن زبان ادبی دامن زد.
منبع: عطر و تن
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب