یادی از عباس زریاب خویی

به گزارش عطر و تن نادره جلالی می گوید: عباس زریاب خویی یکی از عاشقان ایران و زبان فارسی و به گواهی آثارش دره نادره تاریخ، ادب و فرهنگ ایران بود.

به گزارش عطر و تن به نقل از ایسنا، عباس زریاب خویی، همچون پیشگامان و چهره های ماندگار تاریخ معاصر این کهن مرز و بوم ۲۷ سال پیش، در ۱۴ بهمن ماه ۱۳۷۳ درگذشت.
او درباره تولد خود گفته است: «من در ۱۵ ذیقعده ۱۳۳۷ هجری قمری به دنیا آمده ام. این تاریخ را دایی مرحوم من که تنها فرد باسواد در بین اقوام نزدیک ما بود در پشت قرآن خانوادگی نوشته بود و مطابق است تقریبا! با بیست و دوم تیرماه ۱۲۹۸ هجری شمسی و سیزدهم ژوئن ۱۹۱۹ مسیحی. هنگامی که ده سال بعد از آن اداره ثبت احوال به شهر خوی آمد و گرفتن شناسنامه که در آن وقت «سجلّ احوال» نامیده می شد برای همه الزامی شد، پدر من هم سن تقریبی خود و اعضای خانواده خودرا به یکی از کارمندان ثبت احوال گفت و او برای من سال ۱۲۹۷ شمسی را نوشت که البته باتوجه به وضع آن زمان این اختلاف چندان مهم محسوب نمی شد.
زادگاه من شهر خوی از شهرهای آذربایجان غربی واقع در گوشه شمال غربی ایران است. سال تولد من و سالهای کودکی من سالهای پرآشوبی در تاریخ مملکت ما و به ویژه در شهر خوی بود. انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ سبب شده بود که سربازان روسیه تزاری که از مدت ها پیش برای پیش برد مقاصد استعماری آن دولت و برای از میان بردن نهضت مشروطیت به ایران آمده بودند، از شهرهای شمالی و شمال غربی بیرون بروند. این سربازان به هنگام خروج در شهر ما، بازارها و کاروانسراها را آتش زده بودند و عده‌ی زیادی از بازرگانان و کسبه گرفتار ورشکستگی شده بودند...»
مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، در سالروز درگذشت عباس زریاب خویی یادداشتی را از نادره جلالی، پژوهشگر و مصحح و منتقد متون تاریخی منتشر نموده است. در این یادداشت می خوانیم: «دانشی مردی که هر چه بیشتر با او آشنا می شدی به خاصیت های علمی و امتیازات معنوی اش پی می بردی و درمی یافتی او خیلی بالاتر از نوشته هایش جلوه می کند و حافظه نیرومندش گنجینه ای آگنده از دانش و اطلاعاتی وسیع و گران بهاست.
دکتر زریاب در عصر گذار از سنت به تجدد بالید. تحصیل در زمینه و دانشگاه های ایران و آلمان و تجربه علم آموزی دو سنت شرقی و غربی با توجه بر تسلط بر چندین زبان خارجی به همراه هوش سرشار و حافظه اعجاب انگیز از او استادی جامع الاطراف و به قول دکتر زرین کوب «دایره المعارفی متحرک» ساخت که حضورش در عرصه علم و قلم راسخ و مستمر بود اگرچه کم تر می نوشت و بواسطه درک ارزش وقت، بیشتر می خواند. از ین جهت، آثارش در بازار نشر امروزی که به لحاظ کمیت بسیارند و به کیفیت قلیل، ارزش آنها با نثری ادیبانه دوچندان دیده می شود و تصویرگر جایگاه والای فرهنگی اوست.
استادی که معتقد بود پیام شاهنامه دفاع از ملیت، قومیت و شرف ایرانی است. اگر ما به زبان فارسی می نازیم که یکی از غنی ترین ادبیات جهان را دارد، این غنا محصول سی سال رنج فردوسی است. بنابراین، این فرهنگ غنی باید به نسل بعدی انتقال یابد و هیچ عمل خیری از طرف توانگران به اندازه کمک به پیشرفت فرهنگ و دانش شریف و بی شائبه نیست.
استادی که تاریخ ایران را بسیار عالی می شناخت و می گفت هر واقعه تاریخی را می توان به صور مختلف تفسیر کرد اما وجود آنرا نمی توان انکار کرد و پیوسته بر این نکته تاکید داشت که داوری در باب اشخاص باید باتوجه به محیط زندگی و عصر آنها صورت گیرد. او معتقد بود مورخ باید تیزبین، باهوش و قدری نیز از روانشناسی و علوم طبیعی بهره مند باشد تا بتواند انگیزه های ورای هر سند، گفته و نوشته و روایتی را درک کند. امری که نیازمند بینش و دانش فوق العاده است. بنابراین، داوری پژوهشگران را در باب اشخاص مهم تاریخی که غالباً بدون توجه به شرایط محیطی آنها صورت قرار گرفته است، نیازمند بازنگری می دانست.
گنجینه ذهن او در حوزه های مختلف تاریخ، ادب و فرهنگ ایران، بی هیچ مزد و منتی در مقابل پرسشگران گشوده بود و هر کس به قدر توفیق از این بحر سبویی برمی گرفت. در باب رجال معاصر سیاسی، فرهنگی و ادبی ایران و سوابق اخلاقی، اجتماعی و سیاسی آنها دور از تعصب و جانبداری و تهمت و افترا سخن می اظهار داشت: به سیدضیاءالدین طباطبایی هیچ گاه علاقه ای نشان نمی داد و ذکاءالملک فروغی را از بزرگان و برجستگان فرهنگ این مملکت و از رجال درجه اول می دانست، و می گفت وثوق الدوله اگر ماجرای قرارداد ۱۹۱۹ نبود، در عرصه سیاست ایران از مردان بسیار بزرگ شناخته می شد. محیط طباطبایی را از فضلای درجه اول مملکت برمی شمرد که اگر پای مصالح ایران به میان می آمد، شعوبی محض و خالص جلوه می کرد و در مقابل ادعاهای نویسندگان عرب که تحت تأثیر ملیت گرایی های قرون اخیر همه افتخارات عالم اسلام را به خود منسوب می دارند سخت می ایستاد.
استاد زریاب به راستی در تواضع و فروتنی، انصاف و تقوی، نیک نفسی، مهر و محبت، وفاداری در دوستی، نوع دوستی و در کلامی کوتاه، در اخلاق مداری میان دوستان و اهل علم شهره بود و گرچه با وجود همه فضیلت ها و خدمات علمی و فرهنگی، نامهربانی ها دید، بدون هیچ توقعی در خلوت خود دمی از خواندن و تحقیق و پژوهش و شاگردپروری باز نایستاد. متأسفانه نسل جوان با او چنان که باید و شاید آشنا نیست، ولی آثار او در بین اهل علم، جایگاه خاص خودرا داشته و برخی بارها تجدید چاپ شده است.
دکتر زریاب معتقد بود در جامعه امروزی بشر بیشتر از قبل اسیر مادیات و شهوات شده است و تنها عده بسیار اندکی می توانند به قول افلاطون و ارسطو فضیلت را معیار قرار دهند و زریاب، از شمار اندک اصحاب فضیلت بود. بیم داشت که نسل جوان با هویت خود بیگانه شود و چه اندازه دوراندیش بود. می اندیشید که چطور میتوان آنان را با ریشه های تاریخی و فرهنگی خود آشنا کرد و دوستی داد.
دکتر زریاب از دل سنت سر بر آورده بود و همیشه از هویت خود دفاع کرد، ولی معتقد بود علاوه بر حفظ فرهنگ غنی و سرشار خود و انتقال آن به نسل آینده باید با دنیای امروز هم هماهنگ شد: فرهنگ مغرب زمین را شناخت و با فرهنگ ملی خود تطبیق و پیوند داد و آگاهی تاریخی داشت. خاصیت نسل او آن بود که سنت را زندگی و تجربه کردند و هم دنیای صنعت را و برخورد جدید و قدیم را دیدند و بی شائبه ایران و ایرانی را دوست داشتند.
دکتر زریاب در روزگار ما یکی از بهترین پرچمداران فرهنگ ملی و اسلامی و از وارثان نمایان و برجسته این فرهنگ و به قول روانشاد ایرج افشار «استادی کم مانند» بود.»

منبع: عطر و تن

1400/11/13

22:52:37

5.0 / 5

1053

تگهای خبر: ادبیات , تولد , خدمات , زندگی

این مطلب عطروتن را می پسندید؟

(1)

(0)

تازه ترین مطالب مرتبط

نظرات بینندگان در مورد این مطلب عطروتن

نظر شما در مورد این مطلب

نام:

ایمیل:

نظر:

سوال:

= ۹ بعلاوه ۴