مولانا و كرونا!
عطر و تن: رضا اسماعیلی در یادداشتی از این می گوید كه اگر مولانا امروز زنده بود و نظرش را بعنوان یك شاعر مسلمان درباره پیش گیری از بیماری كرونا می پرسیدیم، چه پاسخی می داد.
این شاعر در یادداشتی كه در اختیار ایسنا قرار داده، نوشته است: اگر مولانا امروز زنده بود و نظرش را بعنوان یك شاعر مسلمان درباره پیش گیری از بیماری كرونا می پرسیدیم، به نظر شما چه پاسخی می داد؟ من بر این باورم كه مولانا بعنوان شاعری حكیم و دین آگاه در جواب ما ابیات زیر را می خواند:
گفت آری گر توكل رهبرست
این سبب هم سنت پیغمبرست
گفت پیغمبر به آواز بلند
با توكل زانوی اشتر ببند
رمز «الكاسب حبیب الله» شنو
از توكل در سبب كاهل مشو
در توكل جهد و كسب اولی ترست
زان كه در ضمنش محبت مضمرست
(مولوی، مثنوی معنوی، دفتر اول)
بله، در جواب ما بی هیچ تردیدی می اظهار داشت: «با توكل، زانوی اشتر ببند» و تو خود حدیث مُفصل بخوان از این مُجمل.
واقعیت این است كه جامعه ما در حوزه دین داری در دایره افراط و تفریط حركت می كند و این نشانه خوبی نیست. افراط و تفریط در دین داری، آفت خطرناكی است كه برای صیانت از حقیقت دین باید با آن مقابله نمود. این مسئله ریشه در جهل و باورهای غلط و خرافی دارد كه ناشی از فقر معنوی و درك ناقص آموزه های دینی است.
برداشت غلط از «توكل» و «توسل»، یكی از لطمه هایی است كه مصداق هایی در جامعه امروز ـ بویژه در شرایط فعلی كه جامعه درگیر بحران كرونا است ـ برای آن می توان یافت. ابیات بالا كه از مثنوی معنوی مولانا نقل شده است، مقدمه خوبی برای ورود به این بحث و رونمایی از حقیقت «توكل» و «توسل» در آموزه های دینی است.
ابیات فوق به خودی خود رسا است و نیاز به توضیح و تفسیر چندانی ندارد. برای اینكه مثنوی معنوی بیشتر یك منظومه اخلاقی و تعلیمی است و مخاطب اصلی آن بر خلاف دیوان شمس مردم كوچه و بازار هستند. داستان از این مقرر است كه روزی یكی از اعراب بادیه نشین شتر خود را رها می كند و نزد پیامبر می آید. پیامبر از او می پرسد: «شترت را كجا گذاشته ای؟» و او پاسخ می دهد: «با توكل به خدا، شتر را رها كرده ام.» و پیامبر اكرم(ص) در جواب می فرماید: «اِعِقلها و تَوَكَل»، یعنی: «شترت را ببند و به خدا توكل كن.»
(ابی احمد عبدالله بن عدی جرجانی؛ الكامل فی ضعفا الرجال، بیروت، دار الفكر، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۲۰۶.)
مولوی با روایت داستان اعرابی و پیامبر(ص) می خواهد بگوید كه توكل به خدا به معنای تعطیل كردن عقل و عقلانیت و بدون برنامه و دوراندیشی زندگی كردن نیست. چونكه خداوند در عالم خلقت برای هر كاری سببی قرار داده كه آن كار باید از مجرای سببی كه برای آن تعیین شده صورت گیرد. این كه باران از ابر ببارد، گندم از گندم بروید، پرنده به مدد بال پرواز كند، و انسان با تلاش و كوشش به سرمنزل مقصود برسد.
امام صادق (ع) نیز در حدیثی با تاكید بر این دقیقه می فرماید: «احب الله لعباده ان یطلبوا منه مقاصدهم باالاسباب اللتی سبب ها لذلك و امرهم بذالك: خدا دوست دارد كه بندگانش مقاصد خودرا به وسیله اسبابی كه برای آنها قرار داده و مردم را به آن ارشاد فرموده از او بخواهند./ اخلاق شبر، ص ۴۲۷.»
در حدیثی از پیامبر اكرم(ص) نیز چنین می خوانیم: «اَلتَّوَكُّلُ بَعدَ الكَیسِ مَؤعِظة؛ یعنی: توكّل كردن(به خدا) پس از به كاربردن عقل، خود موعظه است./كنزالعمال ج۳، ص۱۰۳.»
مرحوم علّامه مجلسی نیز در بحارالانوار می گوید: «ثم إن التوكل لیس معناه ترك السعی فی الأمور الضروریة و عدم الحذر عن الأمور المحذورة بالكلیة بل لا بدّ من التوسل بالوسائل والأسباب علی ما ورد فی الشریعة من غیر حرص و مبالغة فیه و مع ذلك لا یعتمد علی سعیه و ما یحصله من الأسباب بل یعتمد علی مسبّب الأسباب: توكّل به این معنا نیست كه انسان به دنبال كارهای ضروری و تدبیر امور نباشد، و در كارش حساب و كتاب نداشته باشد، و دنبال عالم أسباب نباشد. بلكه توكّل به این معنا است كه همه این امور را انجام دهد، امّا چشم امید و تمام توجّهش تنها به مسبّب الأسباب باشد.»
(بحار الانوار، ج ۶۸، باب ۶۳، ص ۱۲۷.)
و اما امروز كه جامعه ما در التهاب مبتلاشدن به ویروس كرونا می سوزد، بر همه ما كه خودرا پیرو پیامبر(ص) می دانیم لازم است كه از افراط و تفریط در امور دینی بپرهیزیم و ضمن توكل به خدا به همه سفارش های بهداشتی برای مقابله با «كرونا» و ریشه كنی این بیماری عمل نماییم. سفارش همه بزرگان دینی نیز چیزی جز این نیست. در شرایط فعلی كه جامعه با یك بیماری جدید و ناشناخته دست و پنجه نرم می كند و بیم اپیدمی(همه گیر) شدن آن وجود دارد، لازمه توكل به خدا و توسل به اهل بیت(علیهم السلام)، عمل به سفارش های پزشكی است، و این كار نه تنها با توكل به خداوند مهربان منافات ندارد، بلكه ملازم و هم راه است. برای اینكه همان گونه كه بیان شد، در مؤثر بودن اسباب، اراده خداوند علت اصلی است. این نوشتار را با ذكر حكایتی درباب بیماری حضرت موسی(ع) به انتها می برم كه موید همین معناست.
حضرت موسی(ع) و امتناع از مصرف دارو
در حدیث آمده است كه حضرت موسی (ع) بیمار شد. بنی اسرائیل به عیادت او رفته و با تشخیص بیماری به او گفتند: «اگر از فلان دارو استفاده كنی سلامتی خودرا باز خواهی یافت.» ولی حضرت موسی (ع) از این كار امتناع كرد و فرمود: «بدون مصرف دارو، از خدا شفا می خواهم!» و بیماری اش طولانی شد. دیگر بار به او سفارش كردند كه از دارو استفاده نماید. ولی حضرت فرمود: «به خدا توكل كرده ام و از دارو استفاده نمی كنم!». تا این كه خداوند خطاب به او فرمود: «به عزتم سوگند كه رنگ سلامت را نخواهی دید، مگر این كه از دارو استفاده كنی»! و سرانجام حضرت موسی(ع) با مصرف دارو سلامتی خود را بازیافت. اما پس از سلامتی در دل پیامبر خدا این وسوسه افتاد كه چرا خداوند تنها با توكل مرا شفا نداد؟! و خداوند به او وحی فرستاد: «تو می خواهی با توكل خود حكمت و سنت مرا باطل كنی؟! مگر منافع داروها را كسی جز من در آنها قرار داده است؟».
(المحجة البیضاء، جلد۷، صفحه ۴۳۲.)
منبع: عطر و تن
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب