خرید ی كه همچنان با انتقاد همراه می باشد
عطر و تن: خرید كتاب از ناشران توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همواره با حاشیه ها و انتقادهایی مواجه بوده؛ یكی از این انتقادها خرید كتاب از ناشران دولتی است و این پرسش كه آیا ناشران دولتی به حمایت دولت نیاز دارند؟ یا بهتر نیست در این زمینه به ناشران خصوصی توجه بیشتری شود؟
به گزارش عطر و تن به نقل از ایسنا، ناشران دولتی یا ناشرانی كه زیرمجموعه نهادها و سازمان های دولتی هستند به نحوی از بودجه و حمایت دولتی برخوردار می باشند. همواره این انتقاد مطرح بوده كه سوبسیدی كه بوسیله خرید كتاب توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای پشتیبانی از ناشران به آنها پرداخت می شود باید به سمتی برود كه ناشران مستقل و خصوصی از آن بهرمند شوند. با نگاه به فهرست خرید كتاب وزارت ارشاد و با عنایت به آن چه كاهش بودجه هیئت انتخاب و خرید كتاب عنوان می شود به ناشران دولتی و سازمانی ای برمی خوریم كه به خاطر دولتی بودن قبلا هم از آنها حمایت صورت گرفته است و این كه باردیگر بخواهند بوسیله خرید كتاب، یارانه باردیگر ای به آنها پرداخت كنند مورد انتقاد قرار می گیرد. البته دیدگاه دیگر این است كه برای تأمین كتاب كتابخانه ها نمی توان صرفا از یك بخش كتاب خرید و بخش دولتی را نادیده گرفت.
ایسنا در این زمینه گفت وگوهایی را با مسئولان و ناشران انجام داده است كه به دنبال می آید.
دولت كه نباید خودرا حمایت كند
محمدجواد مرادی نیا - مدیركل دفتر توسعه كتاب و كتاب خوانی (اداره كتاب) وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی - درباره نقدهایی كه در زمینه خرید كتاب از ناشران دولتی توسط هیئت انتخاب و خرید كتاب وزارت ارشاد مطرح می شود و اظهارات مهرزاد دانش - دبیر این هیئت - كه گفته لیست ناشرانی را كه مجاز به خرید كتاب از آنها هستند از دفتر توسعه كتاب و كتاب خوانی دریافت می كنند و این مرجع است كه هم اكنون تعیین می كند كدام ناشر خصوصی و كدام غیرخصوصی است اظهار می كند: من موافق این هستم كه از ناشران خصوصی خریداری شود برای اینكه بخش خصوصی به حمایت دولت نیاز دارد. دولت كه نباید خودرا حمایت كند بلكه باید بخش خصوصی را حمایت كند. فهرست ناشران دولتی را هم به هیئت انتخاب كتاب داده ایم تا خرید از آنها صورت نگیرد؛ اما دو ملاحظه در این زمینه عنوان شد.
اساس نامه ناشر ملاك خصوصی و دولتی بودن است
او می افزاید: یكی از ملاحظات این است كه بعضی از ناشران كه ما تصور می نماییم دولتی هستند، اساس نامه می آورند كه در آن قید شده این موسسه انتشاراتی خصوصی است و از بودجه دولتی استفاده نمی نماید. ما در مقابل اساس نامه نمی توانیم چیزی بگوییم برای اینكه در آن به تصریح ذكر و تاكید شده از بودجه عمومی و دولت استفاده نمی كنند و اگر ما بخواهیم جلویش را بگیریم در واقع كار غیرقانونی كرده ایم.
كتاب هایی كه فقط ناشران دولتی چاپ می كنند
مرادی نیا در ادامه بیان می كند: نكته دوم این است كه بعضی از مدیران ارشد وزارتخانه معتقدند بعضی از ناشران عمومی (به این معنا كه به موسسات دولتی وابسته هستند) كتاب های منحصربه فردی منتشر می كنند كه هیچ ناشری این كتاب ها را چاپ نمی كند؛ مثلا اسناد تاریخی انقلاب را هیچ ناشر خصوصی چاپ نمی كند و این انحصار در اختیار موسسه اسناد انقلاب است كه دولتی است و اگر این كتاب ها خریداری نشود در واقع مخازن و منابع كتابخانه های معتبر را از بعضی از این كتاب ها محروم می نماییم. نظر كارشناسان این است كه این موارد استثنایی خریداری شوند.
او درباره مصوبه هیئت انتخاب و خرید كتاب در خصوص این كه «هر ناشری كه به هر نحوی از بودجه های عمومی و دولتی و حكومتی استفاده می نماید ولو این كه ساختمانی به بلاعوض داشته باشد و یا در هزینه های جاری موسسه اش از حمایت برخوردار باشد، در لیست ناشرانی كه از آنها خرید كتاب انجام می شود قرار نگیرد»، و این كه آیا نمی توان برمبنای آن ایرادی را بر نكته اول وارد كرد، اظهار می كند: از نظر قانونی اساس نامه برای ارشاد ملاك است. ما نمی توانیم جست وجو نماییم كه آیا فلان ناشر در ساختمان دولتی مستقر است یا نه. آن چه قانون گذار وضع كرده و ما بر اساس آن كارمان را انجام می دهیم متن قانون است و در متن قانون عنوان شده اساس نامه و اگر در اساس نامه عنوان شده از بودجه و اموال دولتی استفاده نمی كند از نظر ما خصوصی است و اگر نوشته باشد درصدی از بودجه دولتی یا شبه دولتی استفاده می نماید ما آنرا دولتی حساب می نماییم.
مدیركل دفتر توسعه كتاب و كتاب خوانی وزارت ارشاد همین طور درباره این كه نمی گردد در هر نوبت از ناشران خاص كتاب خریداری نشود تا برای ناشران دیگر هم فرصت پیش بیاید، می گوید: این مساله در اختیار ما نیست و باید از آقای دانش بپرسید. چیزی كه به دفتر توسعه كتاب و كتاب خوانی مربوط بود دو نكته اول بود كه عرض كردم. درباره این كه روش چه باشد و از چه كسی بخرند یا نخرند دخالتی نداریم. همه این ها به تصمیم هیئت انتخاب و آقای دانش بستگی دارد.
باید دید هدف چیست
اما امیر حسین زادگان - مدیر انتشارات ققنوس - درباره خرید كتاب وزارت ارشاد از ناشران دولتی می گوید: در این زمینه نظر خاصی ندارم. در هر حال خودشان تصمیم می گیرند و كتاب می خرند. موضوعی كه وجود دارد این است كه باید ببینم هدف هیئت خرید، تأمین كتاب كتابخانه هاست یا پشتیبانی از ناشران. اگر هدف تأمین كتاب كتابخانه ها باشد فرقی نمی كند و هر كتابی را كه در بخش خصوصی و غیرخصوصی تولید می شود باید برای كتابخانه ها بخرند و نمی گردد كه فقط از بخش خصوصی كتاب تهیه نماید برای اینكه كتابخانه ها از برخی كتاب ها محروم می شوند. اما اگر بحث پشتیبانی از ناشر باشد باید از بخش خصوصی تهیه كنند و نمی گردد كه دولت از خودش حمایت كند. مسئله دیگر این است كه آیا وزات ارشاد موظف به تأمین كتاب كتابخانه ها هست یا نه؟ هدف معین نمی باشد، بدین سبب نمی گردد به صورت مشخص اظهارنظر كرد.
تجهیز كتابخانه ها یا پشتیبانی از ناشر؟
مهرزاد دانش- دبیر هیئت انتخاب و خرید كتاب وزارت ارشاد - به این مساله پاسخ می دهد. او درباره هدف از تشكیل این هیئت و این كه آیا هدف پشتیبانی از ناشران است یا تجهیز كتابخانه ها، اظهار می كند: طبق ماده ۳ بخشنامه نحوه پرداخت یارانه در حوزه نشر كه در سال ۱۳۸۳ در هیئت دولت به تصویب رسیده است، وظایفی كه برای وزارت ارشاد در نظر گرفته اند «خرید و اهدای كتاب به منظور تقویت كتابخانه های كشور، ارتقای فرهنگ عمومی و گسترش فرهنگ كتاب خوانی با رویكرد افزایش دسترسی مخاطبان با سلایق مختلف به كتاب» است. یكی از مستندات ما برای فعالیت، این بخشنامه و بندی كه عنوان شد، است. در این بخشنامه و بند هیچ اشاره ای به پشتیبانی از ناشر نشده و هدف را برای ما دسترسی سهل مخاطب بوسیله كتابخانه ها عنوان كرده است. اما به موازت این مساله و خواه ناخواه بحث پشتیبانی از ناشر به صورت ضمنی مطرح می شود.
معاونت به كنار گذاشتن ناشران غیرخصوصی نرسیده است
او در ادامه بیان می كند: دو دیدگاه درباره خرید كتاب وجود دارد؛ دیدگاه اول این است كه برحسب تكلیفی كه به وزرات ارشاد بوسیله این بخشنامه ابلاغ گردیده چیزی به نام پشتیبانی از ناشر وجود ندارد. بدین سبب فرقی میان ناشر خصوصی و غیرخصوصی وجود ندارد. دیدگاه دیگر عنوان می كند بعضی از ناشران در حین تولید كتاب خواه ناخواه از حمایت هایی برخوردار می باشند و این كه ارشاد بخواهد بوسیله خرید كتاب - حتی اگر مقصودش این باشد كه كتاب خوب را به دست بازگشت كننده برساند - از ناشر حمایت كند درست نیست. برخی معتقدند اگر بخواهیم كتاب خوب به دست بازگشت كنندگان برسد باید از ناشرهایی بگیریم كه به صورت خصوصی كتاب چاپ می كنند. فعلا دیدگاهی كه در معاونت وجود دارد، دیدگاه اول است. هرگاه سیاست های معاونت به سمت دیدگاه دوم متمركز شد می توانیم راجع این مساله صحبت نماییم كه به كل ناشران غیرخصوصی را كنار بگذاریم. اما هنوز دیدگاه معاونت به سوژه دوم نرسیده است.
خرید از ناشران دولتی بزرگ نمایی می شود
دانش خاطرنشان می كند: من این روزها دیدم بحث خرید از ناشر خصوصی و غیرخصوصی خیلی بُلد شده است. اما باید بگوییم مجموعه خرید ما از ناشران غیرخصوصی در قیاس با كل خرید ما واقعا ناچیز است. هنوز درصدبندی نكرده ایم ولی حدس می زنم به پنج درصد هم نرسد و این بزرگ نمایی سوژه به نظرم خیلی به صواب نزدیك نیست.
دروغ محض
او درباره نقدی كه به رویه كار هیئت خرید كتاب وارد می شود كه در هر نوبت از ناشران خاصی كتاب می خرد می گوید: این كه در هر نوبت بخواهند از چند ناشر خاص خرید انجام دهند دروغ محض است. این طور نیست كه در هر نوبت بخواهیم از چند ناشر خاص كتاب بخریم. نكته دوم این است كه در سیستم دریافت كتاب هیأت خرید این طور است كه هر ناشری كه خود متمایل باشد برای ما كتاب می آورد و ما خودمان دنبال ناشر نمی رویم. این ناشر است كه برای ما كتاب می آورد. شاید چهار - پنج سال پیش چنین بود كه كتابی كه اعلام وصول می شد به شكل خودكار نسخه ای برای هیئت خرید كتاب می آمد و این هیئت همه كتاب هایی را كه منتشر می شد، بررسی می كرد. اما این مساله عوض شده و بنا بر تمایل ناشر از آنها كتاب می گیریم. ناشرانی هستند كه هر جلسه كتاب می آورند و كتاب ها بررسی می شود و اگر كتاب های شان مناسب بود، می خریم و اگر نبود نمی خریم.
دبیر هیئت انتخاب و خرید كتاب وزارت ارشاد می افزاید: ما فقط نام كتاب هایی را كه خریداری می شود اعلام می نماییم و امكان دارد بسیاری از كتاب های ناشران را نخریم. امكان دارد ناشری ۱۰ كتاب برای ما بیاورد اما ما هفت تایش را رد نماییم. ما كتاب های ردشده را اعلام نمی كنیم؛ معنایی هم ندارد كه اعلام نماییم. بسیاری از ناشرانی كه نام شان آورده می شود خودشان هم معترض اند چون شاید یك سوم كتاب های شان را خریده باشیم.
سیاست ما ناشرمحور نیست
مهرزاد دانش خاطرنشان می كند: اصولا سیاست ما ناشرمحور نیست بلكه كیفیت محور است. اسم ناشر آخرین چیزی است كه برای كارشناس ما در هیئت انتخاب خرید كتاب اهمیت دارد. آن چه برای ما مهم می باشد بحث كیفیت است. بعضی از ناشران اغلب كتاب های شان كیفیت خوبی دارد. مسئله ای كه مطرح می شود مانند این است كه بازیگری در جشنواره فیلم دائما برنده شود و برخی بگویند چرا در هر نوبت برنده می شود و حالا نوبت دیگری است. خب وقتی كیفیت كارش خوب باشد باز هم برنده می شود و منعی وجود ندارد. چرا نباید از ناشری كه كتاب خوب منتشر می كند كتاب بخریم؟ میان ناشران سهمیه بندی نداریم كه بگوییم این دفعه نوبت این ناشر است و دفعه دیگر نوبت ناشر دیگر. هر ناشری كتاب خوب منتشر كند بنا بر ظرفیت بودجه مان از او كتاب می خریم. ناشری كه خودش كتاب می آورد و در بین كتاب هایش كتاب خوبی باشد می خریم و هیچ نوع رابطه معناداری بین خریدهای ما و اسم ناشر وجود ندارد. به نظرم این ها بیشتر بداخلاقی است كه صورت می گیرد. بجای این كه راجع به كتاب ها صحبت كنند، درباره این صحبت می كنند كه از چه ناشری خرید و از چه ناشری نخرید.
سرنوشت كتاب های خریداری شده
وی همینطور درباره سرنوشت كتاب های خریداری شده می گوید: پس از مراحل اداری خرید كتاب ها، كتاب ها در انبار نگهداری می شوند و ما برمبنای تفاهم نامه هایی كه داریم آنها را اهدا می نماییم. در وهله اول كتاب ها را به اداره كل استان ها كه برای هر استان بنا بر ظرفیت شان سقف مشخصی تعیین شده می دهیم و قسمت اعظم اهداها در این بخش است و كتاب ها به اداره كل استان های وزارت ارشاد می رود. همین طور تفاهم نامه هایی را با كانون های مساجد و نهاد كتابخانه های عمومی داریم و طبق ظرفیت مشخص شده كتاب اهدا می نماییم. یك سری از كتابخانه نیز زیر پوشش نهاد نیستند مانند كتابخانه های مدارس، مساجد، بیمارستان ها، سازمان زندان ها و كتابخانه های سیار كه به تجهیر نیاز دارند و ما بر اساس بضاعت مان آنها را تجهیر می نماییم.
آثار ناشران دولتی وارد هیئت كارشناسی نمی شود
اسماعیل امینی - از كارشناسان هیئت انتخاب و خرید كتاب وزارت ارشاد - نیز درباره نحوه انتخاب كتاب ها می گوید: بخشی كه ما هستیم هیئت كارشناسی است كه درباره كتاب های ادبیات؛ شعر، ادبیات كودك و نوجوان، كتاب های پژوهشی و كتاب های داستان، تصمیم گیری می كند و در آن جا كتاب های ناشران دولتی را انتخاب نمی كنند، برای اینكه این كتاب ها وارد هیئت كارشناسی نمی شوند كه بخواهند آنها را انتخاب كنند. این كه از ناشران دولتی هم كتاب خریده می شود احیانا تصمیم مدیریتی است و تصمیم كارشناس نیست، برای اینكه آثار ناشران دولتی وارد هیئت كارشناسی نمی گردد.
او درباره ضوابط انتخاب كتاب خاطرنشان می كند: در هیئت كارشناسی دو مسئله مطرح است؛ یكی كیفیت كتاب است و این كه كتاب هم به لحاظ محتوایی و هم چاپ و ویراستاری كتاب ارزشمندی باشد و كار تكراری نباشد. همه ناشران دیوان حافظ را چاپ می كنند كه كار تكراری می باشد و یا جزء كتاب ها نفیس است كه هیچ چیزی به گنجینه انتشارات ما اضافه نمی نماید. ضابطه دوم ما این است كه كتاب ها به درد كتابخانه های عمومی بخورد برای اینكه كتاب های خریداری شده به كتابخانه های عمومی منتقل می شود.
دولت هیچ گاه داور خوبی نبوده است
همچنین صالح رامسری - مدیر انتشارات معین - در این زمینه اظهار می كند: این ماجرا برای امروز نیست. روز اولی كه سوبسید كاغذ را قطع كردند، گفتند بجای این كه به ناشر سوبسید كاغذ بدهیم از آنها كتاب می خریم. اوایل خوب بود و از ما ۵۰۰ نسخه و حداقل ۳۰۰ نسخه كتاب می خریدند. آنها مصوبه ای داشتند كه كتاب های تكراری، فانتزی و كتاب های كمك درسی را هم نمی خریدند. در دوره بعد تمركز خودرا برای خرید كتاب های مذهبی گذاشتند كه صدای ناشران درآمد و با آمدن فرد دیگری باردیگر روال عادی خودرا طی كردند و از همه كتاب خریدند اما نه با تیراژ ۵۰۰ نسخه بلكه ۱۰۰ نسخه و بهانه شان این است كه بودجه نداریم. پول كتابی هم كه از ما می خرند با تأخیر زیاد پرداخت می كنند.
او می گوید: متأسفانه زمانی كه كارها دست دولت می افتد این اتفاق ها طبیعی است و می گویند پول را از این جیب بریزیم به آن جیب. این ها واقعیت است. دولت در این موارد هیچ گاه داور خوبی نبوده و نتواسته عدالت را رعایت كند و هرچه را به دست گرفته متأسفانه خراب شده است. زمانی در هیئت خرید نماینده ناشران هم حضور داشت اما الان نمی دانم ناشران هم نماینده دارند یا نه.
این ناشر در ادامه بیان می كند: نمی گویم از ما كتاب نمی خرند، می خرند اما با تیراژ ۱۰۰ نسخه و نه از همه كتاب های مان. حقیقت را بخواهید به قدری از رفتارهای این ها مایوس هستم، چه در پول دادن و چه تعداد خرید و انتخاب شان كه این مسائل را دنبال نمی كنم. این مساله هم مختص به من نیست و خیلی از همكاران هم دنبال نمی كنند، چون بود و نبودش فرقی به حال ناشران نمی كند.
رامسری می گوید: جلسات هیئت انتخاب و خرید كتاب به روز نیست و زمان زیادی می برد تا جلسه آنها تشكیل گردد، بدین سبب انتخاب كتاب های شان هم به روز نیست. من آدم تنگ نظری نیستم و اصلا نمی گویم كتاب های مذهبی و دینی نخرند اما حرف من این است بچه های معصومی كه از كتابخانه ها استفاده می نمایند به روز باشند. بسیاری از كتاب های مذهبی گاه كتاب های ارزشمندی هستند اما مشكلی كه وجود دارد این است كه خیلی از این كتاب ها از نظر سوژه و محتوا موازی هم هستند.
خرید از ناشران دولتی كار جالبی نیست
علیرضا بهشتی - مدیر نشر روزنه - نیز در زمینه اظهار می كند: به نظر من ناشران دولتی به اندازه كافی از حمایت برخوردار می باشند و این كه باردیگر حمایت مجددی هم از آنها از این طریق بشود سبب سوء مدیریت می شود. بالاخره از ساختمان دولتی و بودجه استفاده می نمایند، گاهی مشكلات مدیریتی هم دارند و نمی توانند دخل و خرج كنند، از ارتباطات و نفوذ هم استفاده می نمایند تا مشكلات مدیریتی شان حل شود. به خاطر همین خرید از ناشران دولتی كار جالبی به نظر نمی رسد و اگر در آن تجدید نظری بكنند بهتر است.
منبع: عطر و تن
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب