دلیل ماندگاری هیچانه ها چیست؟
به گزارش عطر و تن طاهره ایبد می گوید: یک شاخص مهم در انتقال و ماندگاری هیچانه ها و متل ها آمیختگی آنها با بازی های گروهی است؛ مانند اتل متل، کلاغ پر، عموزنجیرباف و... اما متاسفانه تغییر شیوه زندگی فرصت و امکان بازی های گروهی را برای بچه ها خیلی کم کرده است.
این نویسنده ادبیات کودک و نوجوان در گفت وگویی مکتوب با ایسنا، درباره خاصیت های هیچانه ها و اهمیت و کارکرد آنها در ادبیات کودک و نوجوان اظهار داشت: متل ها و هیچانه ها بخش مهمی از ادبیات فولکلور هستند که برخلاف تصور برخی ها، پوچ و بی مدلول نیستند. دارای خاصیت ها و جنبه هایی هستند که به لحاظ فرمی و زیبایی شناختی حائز اهمیت و قابل تامل اند. کارکردشان فقط سرگرمی و ایجاد نشاط و هیجان نیست؛ نقش مهمی در پرورش تخیل، زبان آموزی، تقویت تارهای صوتی، آموزش مهارت ارتباط گروهی در بازی برای خردسالان و موارد دیگر دارند. خیلی از متل ها و هیچانه ها، ترانه های بازی آوازی هستند. در این متل ها واژه هایی وجود دارند که بی معنا (Nonsense words) هستند، بنا بر این ذهن مخاطب درگیر یافتن معنا و ارتباط آن با سایر واژه ها و متن نمی گردد و به سبب وجود واج آرایی، ریتم، قافیه و موسیقی کلامی و استفاده از فن تکرار، مخاطب خردسال از شنیدن آنها نه فقط لذت می برد که میل به واژه سازی نیز پیدا می کند. مانند «آن مان نباران» که ممکنست بچه ای بگوید: «بیا این جا بمانان».
او اضافه کرد: وجود شخصیت های مبهم و گذرا و نقش آنها در بازی ها، هم به شناخت بیش تر خردسالان از دنیای اطراف شان کمک می نماید و هم به پرورش تخیل آنها، مانند «عمو زنجیرباف» یا «کلاغ پر». متل ها و هیچانه ها خاصیت های مهم دیگری هم دارند که مجال پرداختن به آنها در یک مصاحبه نیست. من خاصیت های آنها را در مقاله «هیچانه ها و ترانه های بازی و تاثیر آنها بر کودکان»، در پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان (شماره ۶۶ سال ۱۳۹۴) شرح داده ام.
ایبد درباره جایگاه هیچانه ها در ادبیات خصوصاً ادبیات کودک و نوجوان، اظهار نمود: متل ها و هیچانه مانند لالایی ها قسمتی از ادبیات شفاهی اند؛ اما برخلاف لالایی ها که در گذشته بیش تر واگویه های غم انگیز مادرانه بوده اند، متل ها و هیچانه ها، افزون بر ایجاد نشاط و هیجان، پرورش تخیل و جلب توجه و تقویت قوه ادراک آوایی نوزادان و خردسالان و موارد دیگر، می تواند مقدمه و به صورتی پیش نیاز گرایش آنها به ادبیات و هنر بعنوان مصرف کننده باشد. رده های سنی مورد بحث، شناخت و تجربه بسیار کمی از محیط و زندگی دارند، دایره واژگان شان بسیار محدود و زاویه دیدشان متفاوت می باشد. کارآیی هیچانه ها و متل ها، افزون بر برقراری ارتباط عاطفی بین گوینده و مخاطب و برقراری ارتباط بین بچه ها در گروه های بازی، به نوزادان و خردسالان در شناخت محیطی و درک واقعیت های زندگی کمک می نماید، دایره واژگان شان را بزرگ تر می کند و قدرت تخیل شان را پرورش می دهد؛ همان انتظار ی که از ادبیات داریم و همان تعریفی که از ادبیات کودک داده می شود.
او درباره وضعیت هیچانه ها باتوجه به تغییر زیست اجتماعی کودکان و آمدن فناوری های نوین، بیان کرد: در دوره ای تصور می شد با آمدن تکنولوژی، کتاب و ادبیات به تاریخ می پیوندند؛ اما چنین اتفاقی نیفتاد. بحثم مربوط به ایران نیست که جامعه مان در سطح قابل قبولی کتابخوان نیست. در کشورهای توسعه یافته با پیشرفت تکنولوژی از ارزش ادبیات کاسته نشد؛ شاید جنس کاغذی اش تبدیل به ای بوک (ebook) و پی دی اف شده باشد؛ اما جایگاهش همان است؛ در مورد هیچانه ها و متل ها کمی وضعیت فرق می کند. خالقان و آفرینندگان متل ها و هیچانه ها نامشخص هستند. دقیق تر این است که گفته شود از بین متل ها و هیچانه ها و بازی های آوازی، آن دسته که خاصیت های زیبایی شناختی و حسی کافی داشته اند، سینه به سینه منتقل شده اند، در راه انتقال دستخوش تغییر شده و بخش های فرح بخش و جذاب و تاثیرگذارشان تقویت شده و در نهایت ماندگار شده اند؛ اما در زندگی پرمشغله امروز، خلق متل ها و هیچانه ها توسط نویسندگان و شاعران حرفه ای ادبیات کودک رخ می دهد و به آسانی نمی توان گفت چند درصد از این هیچانه ها و متل ها، زبان به زبان خواهند چرخید و ماندگار خواهند شد.
او اشاره کرد: یک شاخص مهم در انتقال و ماندگاری هیچانه ها و متل ها، آمیختگی آنها با بازی های گروهی است؛ مانند اتل متل، کلاغ پر، عمو زنجیرباف و... اما متاسفانه تغییر شیوه زندگی امروز فرصت و امکان بازی های گروهی را برای بچه ها خیلی کم کرده است. با این حساب بنظر می رسد کارایی هیچانه ها بیش تر بر موسیقی کلامی و ریتم و سایر عناصری که گفته شد، باشد. البته اگر شرایط زندگی امروز، مجالی به پدر و مادر ها بدهد، تا حدی کارایی دووجهی، پرورش و بازی فیزیکی را حفظ خواهدنمود. آن چه مسلم است هیچانه ها و متل ها از سر ضرورت و در پی نیاز خردسالان خلق شده اند و قرن هاست که ماندگار شده اند، بدون تردید این نیاز که قسمتی از آن فیزیولوژیک است، برای هیچ نوزادی تغییرپذیر نیست.
منبع: عطر و تن
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب