گفت وگو با نویسنده صد خاطره و نكته از دكتر مصدق
نام مصدق از یادها می رود اگر
به گزارش عطر و تن نویسنده «صد خاطره و نکته از دکتر مصدق» با بیان اینکه قدردان زحمات محمد مصدق برای ملی شدن صنعت نفت نیستیم، می گوید: اگر همین چند کتاب جسته و گریخته درباره مصدق هم منتشر نشود، کم کم یادبود ۲۹ اسفند طوری انجام می شود که حتی نام مصدق هم از یادها می رود.
به گزارش عطر و تن به نقل از ایسنا، محسن نیک بخت به مناسبت هفتادمین سالگرد ملی شدن صنعت نفت (۲۹ اسفندماه) به صورت مکتوب به پرسش هایی درباره روند شکل گیری کتاب «صد خاطره و نکته از دکتر مصدق» پاسخ داد.
متن این گفتگو در ادامه می آید:
چه شد که به فکر گردآوری مجموعه نوشته های دیگران درباره دکتر مصدق افتادید؟
بامداد همان روزی که برای نخستین بار به احمدآباد مستوفی رفته بودیم، در بین راه با آقایان خسرو سیف، محمد محمدی اردهالی و حسین شاه اویسی همسفر شدیم. بعد از رسیدن، و طی مقدماتی برای زیارت مقبره دکتر مصدق، در اتاق جنب مزار مستقر شدیم و پس از صرف صبحانه و بازدید از همه آن عمارتی که عظمت و عزت مصدق هنوز در آن هویدا بود، آقای سیف و آقای محمدی اردهالی خاطرات زیادی از دکتر برای مان تعریف کردند که برای من و بقیه همراهان خیلی شنیدنی و جالب به نظر رسید. همان موقع فکر کردم، وقتی این خاطرات برای ما جذاب است، شاید برای نوجوانان و جوانانی که فقط نامی از دکتر مصدق شنیده اند و احیانأ به دنبال یک قهرمان ملی و واقعی هستند، اعجاب انگیز و حتی باورنکردنی باشد و این شد که به فکر تالیف کتاب افتادم؛ اما آن تعداد خاطره شنیده شده برای انتشار یک کتاب بسیار کم بود، ازاین رو هم کتاب های دیگران خوانده شد و هم با رفتن به سایت های اینترنتی معتبر، خاطراتی که نکته ای خاص و موثر داشتند، ثبت شدند. تصورم این بود که هر چه تعداد خاطرات بیشتر باشد، ابعاد مختلفی از شخصیت و زندگی دکتر نشان داده خواهد شد و درنتیجه خواننده با خلقیات و صفات بیشتری از ایشان آشنا می شود، حتی اگر آن صفات، منفی و از زبان مخالفان مطرح شده باشد، چونکه بهرحال خواننده حق دارد که حقیقت را بداند، حتی درباره مردانِ موثرِ تاریخِ سرزمینش.
ناگفته نماند که تعداد کتاب ها خیلی بیشتر بود و خاطرات جمع شده بیشتر از ۲۰۰ مورد، ولی نیازی به تکرار مکررات نبود؛ مثلا درباره حاضرجوابی دکتر، با آن که سه مورد خاطره پیدا شد، فقط یکی از آنها (منارجنبان اصفهان، قرن هاست می جنبد!) را انتخاب و ثبت کردیم.
آیا صرفاً هدف جمع آوری داشتید یا این اثر حرف تازه ای هم برای گفتن دارد؟
نه! البته قصد که فقط جمع آوری نبود؛ گرچه هدف اولیه همین بود، ولی خیلی زود و طی مدتی که خاطرات یافت و ثبت می شد، خود به خود نکاتی به ذهن می رسید که هدف اولیه در حاشیه قرار گرفت.
در واقع «آشنایی نوجوانان و جوانان»، و حتی «آشتی بزرگسالان» با مصدق هدف بعدی شد.
کار که کمی جلوتر رفت، ناخواسته خاطرات طوری تنظیم شد که گویی تلنگری است به سیاستمدارانی که بسیار مدعی هستند ولی در عمل، هیچ. این مورد طوری مرا به خود مشغول کرده بود که هر خاطره ای یافت می شد، با خود می گفتم: «تفاوت از زمین تا آسمان است!» فکر کنید: شخص دوم مملکت به منظور یک هدف سیاسی - اقتصادی وارد کشوری می شود و برای درمان در بیمارستان بستری؛ بعد از مدتی وقتی متوجه می شود که بیمارستانِ پرهزینه ای را برگزیده، به بهانه ای خویش را زودتر از روز مقرر مرخص می کند و با آن که ویزیت و اجرت معاینه دکترها برایش مجانی می شود، ولی با پول شخصی و حتی با قرض، به صورت کامل (حتی ویزیت دکترها را هم به گونه ای) تسویه می کند. لطفا توجه کنید: «با پول خودش تسویه می کند، نه از جیب دولت!!!»
مورد دیگری که شاید خیلی زود یکی از اهداف مهم این کتاب شد، این بود که فکر نکنیم در ایران، دیگر افرادی مثل امیرکبیر نداریم، داریم، اما فقط امیرکبیر مورد اقبال قرار گرفت.
نه من و نه هیچ ایرانیِ دیگری منکر خدمات و آثار به جامانده از امیرکبیر نیستیم، اما بنده شخصا نمی توانم بپذیرم که دکتر مصدق چیزی کمتر از امیرکبیر باشد.
اگر همه چیز و همه کس را قربانی اهداف و نظر و سیاست بازی های خود نکنیم، خواهیم دید که فقط یک مبحث «نفت مصدق» قد و قامت ایشان را چنان بالا و والا نگه می دارد که شاید کمتر کسی حتی به شانه هایش برسد!
به نظر می آید سال شماری که از زندگی دکتر مصدق فراهم آورده اید، کامل باشد. آیا این تلقی درست است؟
راستش هدف ما هم همین بود، و تعداد کتاب و مراجعی که برای این کار استفاده شد، شاید بیشتر از منابع مورد نیاز برای جمع آوری خاطرات بود. گاهی کار را تمام شده فرض می کردیم، اما ناگهان نکته ای یا اقدامی با تاریخ به دست مان می رسید که بعد از تایید از سوی دوستان، وارد سال شمار می شد. چقدر خوشحالم اگر نظر خوانندگان هم این باشد که سال شمار نسبتأ کاملی انتشار یافته است.
یکی از نکات جالب توجه این اثر، فراهم آوریِ همه شعرهایی است که در همه این سال ها، مفاخر شعر و ادب ایران درباره دکتر مصدق سروده اند. درباره این بخش بگویید.
اجازه بدهید موضوعی را که گاهی سخت ناراحتم می کرد، این جا برای تان بازگو کنم: متاسفانه سال ها چهره دکتر مصدق را چنان تیره و مبهم و عجیب و وحشتناک نشان دادند که گاهی از کسانی که حتی بویی از سیاست و اقتصاد و جامعه نبرده اند، حرف هایی می شنوم که جز اهانت و بدخواهی نسبت به ایشان چیزی نیست؛ و بدتر این که بعضی معتقدند: «از ابتدا، هیچ کس دلِ خوشی از مصدق نداشته و ندارد و نخواهد داشت!»
درست است که این نظرها در اثر سوءتبلیغ های غرب به وجود آمد، اما چنین توقع می رفت که بعدها چهره واقعی او نمایانده شود. تصورم این بود که وقتی جوانان امروز، و حتی خوانندگانِ میانسال این کتاب که کافی است فقط اندکی با فرهنگ و ادب ایران زمین آشنا باشند، نام شاعران بلندآوازه ای چون احمد شاملو، مهدی اخوان ثالث، سیمین بهبهانی، محمدرضا شفیعی کدکنی و... را می بینند که اشعاری جانسوز برای از دست دادن مصدق سروده اند، درخواهند یافت که سال هاست غرب درباره این مظلومِ تاریخ ایران چه دروغ ها که نبافته و خودشان چه اشتباه ها که فکر نکرده اند.
ناگفته نماند که شاعران نام آشنای امروز هم درباره مصدق بسیار سروده اند و چه مفصل و زیبا، ولی قصد ما توضیح این حقیقت بود که مصدق جز برای دشمنان ایران، همواره و بویژه در زمان خود و میان اندیشمندان و بزرگان معرفت، محبوب و پاک بوده است.
نکته مهم این که برای پیشگیری از تکرار نام شاعر، فقط یک شعر از هر شاعر به ثبت رسید، بعنوان مثال از استاد بزرگوارم مهدی اخوان ثالث بیشتر از یک شعر درباره مصدق موجود است که فقط به یک مورد آن بسنده شد.
گاها تصاویر کتاب کیفیت لازم را نداشت و حتی میتوان گفت عکس تازه ای نداشت. نظر خودتان چیست؟
به نکته جالبی اشاره کردید. در واقع تصاویر موجود، همان گونه که در منابع کتاب آمده، از سایت ها و منابع معتبر برداشت شده و اتفاقا کیفیت قابل قبولی هم دارند، و بنده این طور فکر می کنم که این اُفت کیفیت، یا در ارتباط با بخش لیتوگرافی است یا به خاطر نوع کاغذ مورد استفاده.
اما این که عکس ها جدید نیست به این علت است که از آن دوره، تعدادی عکس گرفته شده و همان تصاویر دست به دست چرخیده تا به من و احیانا به پس از من خواهد رسید؛ البته به جز یکی دو عکس که از آلبوم خصوصی دوستان امانت گرفته شد و احیانا کمتر دیده شده است.
ناگفته نماند که تصاویر این کتاب فقط برای آن که سندی برای موضوعات مطروحه در کتاب باشد، آمده است، وگرنه این عکس ها بارها و بارها دیده شده و برای کسانی که کتاب هایی درباره دکتر مصدق خوانده اند، بسیار تکراری می باشد.
سال جاری هفتادمین سال ملی شدن صنعت نفت ایران است. تصور می کنید چرا هنوز هم نام آن نخست وزیر مردمی ایران بر سر زبان هاست و به اصطلاح خریدار دارد و هرگاه کتابی درباره او منتشر می شود، دست به دست می چرخد؟
متاسفانه ما مثل بچه هایی هستیم که از پدر، پول توجیبی، پول خرید خانه و ماشین و تفریح و ویلا و سفر داخل و خارج و... می گیریم، ولی باز وقتی دور هم جمع می شویم و پیش دوستان مان می رویم، از پدرمان بد می گوییم... ما فرزندان قدرنشناسی هستیم.
دکتر مصدق برای مملکت بسیار مؤثر بود، با کسانی مخالفت کرد که اگر دست سازش می داد، سالهای سال بود که مستعمره ای آشکار بودیم و حق هیچ اعتراضی هم نداشتیم. ما فقط ملی شدن صنعت نفت را می بینیم که برای مان آب و نانی دارد؛ ولی به قدر همین صنعت نفت هم قدردان نیستیم. پولش را می گیریم و صرف لذت های مان می نماییم، و در نهایت ۲۹ اسفند که مردم هوش و حواسی برای توجه به مسائل روز ندارد و درگیر کارهای اقتصادی و خانوادگی سال جدید هستند، ملی شدن صنعت نفت را تبریک می گوییم.
بله درست می فرمایید هنوز نام مصدق زنده است و به خاطر ملی شدن نفت _ البته اگر مصادره نشود _ همچنان نام مصدق زنده مانده ولی کافی نیست؛ نام مصدق را اگر نمی توان هرروز یادآور شد، لااقل میتوان با ساخت فیلم و سریال و یادآوری نام و اعمالش در کتاب های درسی و تغییر نام خیابانی و یا حتی به خاک سپردنش در آرامگاه ابدی، آن قدر نامش را تکرار کرد که حتی یک کودک ده ساله هم بداند این سربلندی و فرار از چنگ استعمارگران پیر و این میراث رو به پایان را مدیون چه کسی هستند. باور کنید اگر همین چند کتاب جسته و گریخته درباره مصدق هم منتشر نشود، کم کم یادبود ۲۹ اسفند طوری انجام می شود که حتی نام مصدق هم از یادها می رود.
محسن نیکبخت در کنار محمود مصدق (نوه دکتر محمد مصدق)
منبع: atrotan.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب