رضا امیرخانی:
تنها هستیم
به گزارش عطر و تن تنها به دنیا می آییم، بزرگ تر می شویم و احساس می نماییم باید با همه عالم پیوند بخوریم و بعدتر در تنهایی خود دق می نماییم و می میریم. به عقیده من آنجا که مفهوم مجرد معنا پیدا می کند، مرگ است و به نظر من انسان ها می میرند قبل از آن که مرده باشند و آرام آرام می فهمیم که در اندیشه، شعر، داستان و... هم تنها هستیم. این تصور با تصویری که در جوانی از فکر، حرف و اثر داریم کاملاً متفاوت می باشد و تصویری کاملاً جدید است.
به گزارش عطر و تن به نقل از ایسنا، محسن بوالحسنی، روزنامه نگار، گپ وگفتی با رضا امیرخانی، نویسنده، درباره تنهایی و مناسبات انسان امروز با عزلت و تنهایی اش داشته است.
متن این پرسش و پاسخ که در روزنامه ایران به چاپ رسیده است، در ادامه می آید:
اصولاً تنهایی برای شما، بعنوان یک نویسنده و به شکل مجردش چه تعریفی دارد؟
در فضای حرفه ای و اتفاقاً غیر مجرد من در یک تناقض عجیب حرفه ای به سر می برم و گمان نمی کنم هیچ نویسنده دیگری خارج از این تناقض زندگی کند. از سویی برای نوشتن، احتیاج به تنهایی مطلق دارم و از طرفی دیگر برای یافتن تجربه نوشتن احتیاج به فرار از تنهایی دارم. به گمان من این دو شخصیت در هر نویسنده ای همیشه مشغول جنگ و جدال هستند.
مارگریت دوراس در کتاب «نوشتن همین و تمام» از تفاوت عزلت و تنهایی حرف می زند. برای شما این دو مفهوم چه اشتراک یا تفاوت هایی دارند؟
تنها به دنیا می آییم، بزرگ تر می شویم و احساس می نماییم باید با همه عالم پیوند بخوریم و بعدتر در تنهایی خود دق می نماییم و می میریم. به عقیده من آنجا که مفهوم مجرد معنا پیدا می کند، مرگ است و به نظر من انسان ها می میرند قبل از آن که مرده باشند و آرام آرام می فهمیم که در اندیشه، شعر، داستان و... هم تنها هستیم. این تصور با تصویری که در جوانی از فکر، حرف و اثر داریم کاملاً متفاوت می باشد و تصویری کاملاً جدید است.
پس چرا می نویسید؟
محرک نوشتن همواره جهلی بزرگ است؛ جهلی که در آن گزاره ای نهان شده است. گزاره ای که می گوید: «من چیزی می دانم که شما نمی دانید.» به گمان من با رفع شدن این جهل و تبدیل و جایگزینی آن با جهل های جدید، آدمی فرصت نوشتن پیدا می کند. روزی که بداند چیزی بیشتر از دیگران نمی داند احتمالاً روزی است که نخواهد نوشت.
تا به حال به این مسأله فکر کردید که تنهایی انسان امروزی چه تفاوتی با تنهایی انسان های گذشته های تاریخی دارد؟
ذات تنهایی هیچ تفاوتی نکرده بلکه آن چه تفاوت پیدا کرده احساس تنهایی است. با همین چیزهایی که در دست ماست، مثل شبکه های اجتماعی و... تصور می نماییم که از تنهایی نجات پیدا کرده ایم اما به نظر می آید که در شبکه های اجتماعی و فضاهای مجازی فقط وقت تلف می نماییم تا متوجه تنهایی مان نشویم اما ذات این تنهایی ها یکسان است و تفاوتی با هم ندارند.
کرونا و قرنطینه اش به نظر انسان را نه به اختیار، بلکه به اجبار تنهاتر کرد. این جنس از تنهایی دیگر خودخواسته نبود بلکه تابع شرایطی بود که پیش آمد بود و آدم ها را بیشتر از قبل از یکدیگر دور و تنهاتر کرد. این جنس از تنها شدن چه مابه ازایی از مفهوم تنهایی دارد؟
اتفاقاً قرنطینه های دوران کرونا من را به شکلی به زندگی اجتماعی خودخواسته نزدیک کرد. یعنی کسانی را که می خواهم ببینم با همه خطرات تلاش می کنم آنها را ببینم و کسانی که می خواهم نبینم را هم در این مجال فرصت پیدا می کنم که نبینم شان. بنابراین به گمان من قرنطینه برای من گام خوبی است که با خود واقعی ام بیشتر آشنا شوم.
پس چه فاصله ای بین مفهوم فلسفی تنهایی و مفهوم اجتماعی آن وجود دارد؟
طبیعتاً بین این دو فاصله ای وجود دارد و تنهایی اجتماعی فاصله فکری با تنهایی فلسفی دارد. چیزی که امروز ما به آن می گوییم فاصله گذاری اجتماعی، به جنسی از تنهایی نزدیک می شود که الزاماً تنهایی فلسفی نیست؛ چون تنهایی فلسفی همواره حضور بسیار سنگین و پررنگی دارد؛ چه فاصله اجتماعی باشد یا نه.
در خیلی از آثار شما وقتی به کنه شخصیت ها ورود نماییم متوجه می شویم که هر کدام از شخصیت هایش گرفتار یک نوع از تنهایی هستند. سؤال اینجاست که این انواع تنهایی را یک نویسنده چطور می تواند از یک وجود بیرون بیاورد و در چند وجود دیگر بعنوان شخصیت تزریق کند؟ در واقع چگونه می شود به این آدم ها انواعی از شکل، جنس و رفتاری از تنهایی را عطا کرد که با آن زندگی کنند؟
خلق یک شخصیت داستانی تلازم معنایی دارد با تنهایی آن شخصیت. به این علت که اگر این شخصیت داستانی تنهایی اش مخصوص خودش نباشد شبیه همه آنهایی می شود که تا پیش از این دیده ایم و اگر شبیه آنها شود، دیگر نمی تواند یک شخصیت داستانی به حساب بیاید و کسی حوصله نمی کند او را با دقت پی بگیرد و بررسی کند. پس هر نویسنده ای به تعداد جهان های ذهنی که دارد می تواند شخصیت خلق کند و اتفاقاً این جهان های ذهنی گسترده و وسیع نیست و معمولاً شخصیت های یک نویسنده به یک معنا تکرار خودش و تجربه هایش هستند و خیلی سخت است که نویسنده ای شخصیت های زیادی را خلق کند.
تنهایی و مرگ مثل دو مفهوم ازلی ابدی همیشه با ما زیست می کنند و کنار ما هستند. شما در تنهایی خودتان به مرگ فکر می کنید و چه آرزو و خواسته ای در برابرش دارید؟
جوان تر که بودیم ختم پدربزرگ ها می رفتیم و بعدتر ختم پدرهای رفقای مان و امروز آرام آرام به ختم خود رفقا می رویم. راستش دلم می خواهد همین جا کار تمام شود تا حداقل دیگر به ختم فرزندان رفقایم نروم و در همین نسل خودم بمیرم و به نسل بعد نروم.
شاید این سؤال، سؤال مبارک و مناسبی نباشد اما می توانم بپرسم دوست دارید لحظه مرگ تان چطور و در چه شرایطی اتفاق بیفتد؟
نه اتفاقاً سؤال خوبی است که تا امروز در برابرش قرار نگرفته بودم. دوست دارم لحظه پایانی ام ناگهانی باشد و مرگم به ناگهان رخ بدهد. آنچنان بمیرم که سلمان هراتی در این شعر نوشت:
من هم می میرم
اما نه مثل غلامعلی
که از درخت به زیر افتاد
پس گاوان از گرسنگی ماغ کشیدند
و با غیظ ساقه های خشک را جویدند
چه کسی برای گاوها علوفه می ریزد؟
من هم می میرم
اما نه مثل گل بانو
که سر زایمان مرد
پس صغرا مادر برادر کوچکش شد
و مدرسه نرفت
چه کسی جاجیم می بافد؟
من هم می میرم
اما نه مثل حیدر
که از کوه پرت شد
پس گرگ ها جشن گرفتند
و خدیجه بقچه های گلدوزی شده را
در ته صندوق ها پنهان کرد
چه کسی اسب های وحشی را رام می کند؟
من هم می میرم
اما نه مثل فاطمه
از سرماخوردگی
پس مادرش کتری پرسیاوشان را
در رودخانه شست
چه کسی گندم ها را به خرمن جا می آورد؟
من هم می میرم
اما نه مثل غلامحسین
از مارگزیدگی
پس پدرش به دره ها و رود خانه های بی پل
نگاه کرد و گریست
چه کسی آغل گوسفندان را پاک می کند؟
من هم می میرم
اما در خیابانی شلوغ
در برابر بی تفاوتی چشم های تماشا
زیر چرخ های بی رحم ماشین
ماشین یک پزشک عصبانی
وقتی که از بیمارستان برمی گردد
پس دو روز بعد
در ستون تسلیت روزنامه
زیر یک عکس ۴در۶ خواهند نوشت
ای آن که رفته ای
چه کسی سطل های زباله را پر می کند؟»
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب