محمدرضا خالصی عنوان كرد
جای خالی سعدی در كتاب های درسی
به گزارش عطر و تن محمدرضا خالصی با اشاره به استفاده از اندیشه ها و آموزه های اخلاقی سعدی در كتاب های درسی دانش آموزان ایرانی در گذشته، تصریح كرد كه امروز جای خالی این اندیشه ها در كتاب های درسی به شدت مشهود است.
به گزارش عطر و تن به نقل از ایسنا، این استاد دانشگاه و سعدی پژوه اظهار داشت: اندیشه های اخلاقی و تربیتی سعدی سال ها پیش بعنوان یكی از متون درسی در مكتب خانه ها به دانش آموزان یاد داده می شد اما امروزه جای خالی این آموزه ها در كتاب های درسی به شدت احساس می شود.
او با بیان این كه كمرنگ شدن حكایت های سعدی در كتاب های درسی زنگ خطری است برای ما كه سبك زیست ایرانی- اسلامی و فرهنگ ایرانی را آرام آرام به فراموشی می سپریم، بیان كرد: آن چه امكان دارد جایگزین این فرهنگ پربار و زخار شود فرهنگ سودانگاری utilitarianism است كه تنها معیار نهایی خود درباره ی صواب، خطا و اجبار را سود می داند و اساسا به كمالات و منافع ابدی توجه نشده، كه در این جا كاری به معایب و محاسن آن نداریم كه عرض عریضی است.
خالصی تاكید دارد كه برای رهایی از این باطلاق اخلاقی لازم است كودكان ما همچون گذشته با فرازهای حكمی حكمت عملی ایرانی- اسلامی آشنا گردند و دستیابی به این مهم از طریق آموزش و ترویج اندیشه های سعدی، مولوی، فردوسی، ناصرخسرو، حافظ و دیگر بزرگان با كاربرد امروزی امكان پذیر خواهد بود.
این پژوهشگر با بیان این كه اپرای عروسكی سعدی، سعدی از خویشتن فریاد، پویانمایی حكایت های سعدی، آلبوم موسیقی سعدی و … تلاش های قابل قدردانی هنرمندان و فرهنگوران برای ادای دین به شیخ مصلح الدین بوده است، اظهار داشت: آن گونه كه محمدعلی فروغی درباره سعدی می نویسد "اهل ذوق اعجاب می كنند كه سعدی هفتصد سال پیش به زبان امروزی ما سخن گفته است ولی حق این است كه ما بعد از هفتصد سال به زبانی كه از سعدی آموخته ایم سخن می گوییم."
او اضافه كرد: آنها كه عمری سپری كرده اند هنوز برای آن كه موضوعی را مثال بزنند از حكایت ها و داستان های مینی مال سعدی مثال می زنند تا آن مبحث را به زبانی عام و همه فهم تبیین كنند. این نشانه آن اهتمامی است كه هنگام تدوین كتاب های درسی بر استفاده از این حكایت ها و تمثیل ها دیده می شد و امروز كمتر در این گونه كتاب ها به دیده تدبیر انجام می پذیرد.
این سعدی پژوه افزود: كمرنگ شدن نقش حكایت ها، داستان ها و تمثیل های سعدی در بین كتاب های درسی به اعتقاد ناظران و كارشناسان ادبیات فارسی موضوعی است كه می شود آنرا زنده كرد تا بار دیگر در پرتو اندیشه های این بزرگان فرهنگ را بازسازی كرد.
خالصی اظهار داشت: ارسطو عموما دانایی را به دو بخش تقسیم می كند، یعنی حكمت (دانایی و معرفت) را حكمت عملی یا نظری می داند. حكمت عملی از جانب گادامر هم در قلمرو عمل و انجام دادنی ها شكل می گیرد، به همین خاطر در فرهنگ هم وقتی Wisdom را به كار می بریم همین مطلب به ذهن می رسد.
او اعتقاد دارد كه در اسلام هم وقتی فلاسفه اسلامی وارد عرصه حكمت شدند، حكمت عملی این شكل را پیدا كرد. این حكمت با تفكر نسبت حقیقی و تحقیقی دارد.
این نویسنده با بیان اینك ه حكمت با تفكر شروع می شود و با شناخت انسان تطبیق پیدا می كند، تصریح كرد: این مورد در آخر به خردمندی می رسد كه فلاسفه به آن سعادت می گویند.
خالصی با تاكید بر این كه در گذشته شعر و ادب در خدمت حكمت عملی بود یعنی طریقی بود برای رسیدن به سعادت غایی، افزود: فرهنگ از قبل از ظهور اسلام تا حدود یك سده پیش، حكمت ایرانی را كه بعدها با حكمت اسلامی همخوان شد برای سعادت مردم شكل داد.
او با اشاره به این كه در كارنامه اردشیر بابكان می خوانیم كه دشمن به دشمن این قدر ضرر نمی زند كه انسان نادان از كردار خویش می بیند، تصریح كرد: فرهنگ حكمت ایرانی چنان كه در متون پهلوی دیده می شود در قابوسنامه هم بدان اشاره شده است. در ۵۱ پند انوشیروان هم اشاره شده “نادان دشمن خویش است ”.
این نویسنده اشارات سعدی را این گونه برشمرد كه در شعر سعدی آمده است: دشمن به دشمن آن نپسندد كه بی خرد/ با نفس خود كند هوای مراد خویش
وی افزود: ازاین رو حكمت، نوع اندیشه و زیست مردم را به این صورت شكل می دهد. یعنی به قول امروزی ها سبك زندگی مردم با این نوع حكمت قوام پیدا می كرد. ازاین رو كودكان نخستین مطلبی را كه در مكتب خانه ها فرامی گرفتند جزء سی ام قرآن و گلستان و بوستان سعدی بود. بدین صورت حكمت عملی نوعی اخلاق را ایجاد می كرد به نام اخلاق فضیلت گرا virtu ethics كه در آموزه های دینی ریشه داشت.
این استاد دانشگاه همینطور اظهار داشت: حالا در جهان معاصر وارد عرصه نوعی اخلاق می شویم كه اخلاق سودگراست كه منتقدان جدی دارد. از آن جا كه سعدی و دیگر حكمای ایرانی متعلق به اخلاق فضیلت گرا هستند، در اخلاقیات مدرن برای نمونه دیده می شود كسی مانند ماكیاولی می گوید اگر فضیلت را كنار بگذاریم می توانیم به برتری های سیاسی دست یابیم یا مندویل اشاره می كند كه حیله گری و حسادت عامل رونق بر سود هستند. پس بر مبنای معیارهای اخلاقی آموزه های اخلاق فضیلت تغییر می یابد. مثلا در اخلاق فضیلت ملاصدرا در اسفار اشاره می شود كه اخلاق زشت مانع از رسیدن نفس به كمال عقلی است. ازاین رو اولین راه دوری از پلیدی ها می شود.
خالصی افزود: هرچند برخی از اندیشمندان امروز به نقد این نوع اخلاق پرداخته اند مانند سوزان ولف كه در مقاله قدیسان اخلاقی Moral Saints آنان را به نقد كشیده و می گوید: آنان تمام هَمّ و غم خویش را وقف آسایش دیگران می كنند و از زندگی خود به صورت مطلق غافلند. همینطور آنان را بیش از حد، كسل كننده و آزاردهنده می بیند و غیرجذاب می خواندشان كه نمی توانند از زندگی خود لذت ببرند یا جسی بلوم Gessev bloom كه او هم بر این طبل می كوبد و زیست آنان را غیرمتعادل می داند.
این استاد دانشگاه در عین حال اظهار داشت: طرفداران اخلاق فضلیت مدار هماره از آنان بعنوان الگوهای این اخلاق نام می برند و بر اعمالشان صحه می گذارند و آن رفتار را اسوه و الگویی برای دیگران می دانند؛ از این روست كه هیك hiuc می گوید "شادی و بَهَجت روحانی این اسوه های اخلاقی را نمی توانیم با مقیاس لذایذ معمولی و خاكی خودمان بسنجیم، آنان از زندگی خود لذتی مضاعف بر لذت ما می برند."
خالصی تصریح كرد: هرچه بخواهیم در سبك زندگی آموزه های حكمی ایرانی - اسلامی را رونق دهیم باید به آثار گذشته حكمای ایرانی اسلامی مانند سعدی رجوع نماییم، بنابراین كمرنگ شدن این مورد نشان داده است كه بخش حكمت ایرانی متاسفانه روز به روز كمرنگتر می شود؛ مثلا در اخلاق فضیلت ما كسانی را داریم به نام اسوه های اخلاقی كه زندگی شان الگوهای اخلاقی بشر است و این مورد در اندیشه سعدی یكی از آیتم های مهم است: " خُنُك آنكه آسایش مرد و زن / گزیند بر آسایش خویشتن".
او افزود: پس كمرنگ شدن حكایات حكمی سعدی در كتاب های درسی زنگ خطری است برای ما كه دایره انسانی اسلامی فرهنگ ایرانی را آرام آرام به فراموشی می سپریم و آنچه امكان دارد جایگزین این فرهنگ پربار شود فرهنگ سودانگاری امروز بشر در سده كنونی است.
خالصی تصریح كرد: برای رهایی از این باطلاق اخلاقی لازم است كودكان ما همچون گذشته با فرازهای حكمی حكمت عملی ایرانی اسلامی آشنا گردند و این از طریق اندیشه های سعدی، مولوی، فردوسی، ناصرخسرو، حافظ و … امكان پذیر است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب