گفت وگو با علیرضا محمودی ایرانمهر
ادبیات می تواند جامعه را نقد كند؟
به گزارش عطر و تن علیرضا محمودی ایرانمهر می گوید: برخلاف برخی دوستان كه گمان می كنند محدودیت های اجتماعی و سیاسی مانع نقد كردن جامعه توسط ادبیات است، من گمان می كنم بیشتر خود ماهیت ادبیات است كه مانع می شود؛ چون ادبیات ابزار خوبی برای نقد اجتماعی در كوتاه مدت نیست.
این داستان نویس و منتقد ادبی در گفتگو با ایسنا، درباره توانایی ادبیات در نقد وضعیت جامعه، اظهار نمود: ادبیات به شكل خیلی روزآمد نمی تواند این كار را انجام دهد. ادبیات به یك گستره زمانی وسیع متعلق می باشد. وقتی حادثه ای رخ و مردم را تحت تاثیر قرار می دهد، واكنش ها بیشتر از راه نوشتن در فضای مجازی یا روزنامه ها است. اگر بخواهیم این واكنش را به یك واكنش ادبی تبدیل نماییم، اولاً این كه خیلی طول می كشد تا نوشته شود و دوم این كه طول می كشد تا تاثیرگذاری خویش را داشته باشد. برای همین اساساً وقتی به آثار ادبی نگاه می نماییم، می بینیم كه واكنش ها در ادبیات بیشتر واكنش های تاریخی و بلند مدت بوده و واكنش های آنی و كوتاه مدت نداشته است.
او افزود: مثلاً امكان دارد جنگ مسئله ای باشد كه هر نویسنده ای در هرجای دنیا نسبت به آن واكنش نشان داده باشد. اما این واكنش یك واكنش احساسی كوتاه مدت نیست بلكه یك واكنش زمانی بلند مدت است كه در یك گستره زمانی طولانی رخ می دهد.
این فیلم نامه نویس سپس با بیان این كه بزرگ ترین محدودیت در نقد جامعه توسط ادبیات مربوط به زمان و ماهیت خود ادبیات است، اظهار داشت: ادبیات خیلی اجازه این را نمی دهد كه نویسنده به نقد اجتماعی روشن بپردازد و علتش هم همین دیر پاسخ دادن است. البته امكان دارد برخی موانع اجتماعی هم وجود داشته باشد. مثلاً نویسنده وقتی بخواهد درباره بعضی چیزها بنویسد، احساس كند كه با یك واكنش اجتماعی روبه رو می شود و مردمی كه اثرش را می خوانند، او را از آن دایره محبوبیت اجتماعی خارج می كنند، امكان دارد از آن حذر كند.
محمودی ایرانمهر اضافه كرد: مجموع یك سری موانع كه حاكمیت ها به وجود می آورند هم امكان دارد سبب محدودیت هایی شود كه اجازه ندهد در ادبیات به یك سری مسائل اشاره مستقیم شود. این موانع همه جای دنیا هم هست؛ بعضی جاها كمتر و بعضی جاها بیشتر.
نویسنده مجموعه داستان «فریدون پسر فرانك» و فیلم نامه «دلخون» سپس درباره تاثیر ادبیات در شكل گیری رخدادهای مهم تاریخ، با اشاره به انقلاب اسلامی ایران بیان كرد: نزدیك ترین اتفاقی كه می توانیم به آن رجوع نماییم انقلاب سال ۵۷ است. من فكر می كنم در شكل گیری این انقلاب، ادبیات نقش بسیار زیادی داشت، به خصوص ادبیاتی كه گرایش به چپ داشت و به شدت هر چیز را زیر نقد خودش می برد و شدیداً حالت اعتراضی داشت. اگر به ادبیات آن زمان نگاه كنید می بینید كه آثار نویسندگان آن زمان اعتراضی است و به شكلی تلاش می كنند وضع موجود را كلاً زیر سوال ببرند یا تغییر دهند. وقتی به اواخر دهه ۵۰ رسید، ادبیات و دیگر چیزها زمینه اجتماعی انقلاب را بوجود آورده بودند، چون در جامعه و ذهنیت مردم تاثیر داشتند. ادبیات از چند زاویه در این انقلاب نقش ریشه ای داشته است اما این نقش، نقش كوتاه مدت نبوده كه بگوییم یك اثر یا یك جریان ادبی سبب انقلاب شد. ولی بی گمان می توان گفت زیرساخت های ادبی ای كه ادبیات در نزدیك به یك قرن از زمان مشروطه تا سال ۵۷ به وجود آورد در شكل گیری انقلاب تاثیر داشت.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب